HITZ-ORDENA

Hitz ordena lantzeko, lehendabizi Power Point batzuk ikusi genituen gelan.

Hitz ordena lantzeko egin genuen fitxa:

HITZ-ORDENA ARIKETAK 3

Galdegaia            Aditza          Mintzagai hanpatua         Mintzagai ez hanpatua

1.1.-Mikelek atzo esnea edan zuen. 

• (SOA ordena neutroa, bi aukera esateko)

1.2.-Mutiko hark euskaraz ongi zekien. 

• (SOOA ordena neutroa eta osagaien ordena egokia da. Ez markatua, hortaz, bi aukera esateko)

1.3.-Mutiko hark ongi euskaraz zekien.

•  (SOOA baina Markatua. Aditzaren aurrean ezaugarri zuzena ez dago. “Ongi” moduzko aditzondoa da eta aditzaren aurrean joateko lehentasuna dauka. Beraz, esateko aukera bakarra galdegaiari erantzunez (Galdegaia: euskaraz)àordena neutroa izateko: mutiko hark euskaraz ongi zekien.

1.4.-Nik hura banekien.

• (SOA ordena neutroa,beraz ez markatua. Bi aukera esateko)

1.5.-Aitatxi erori egin da. 

• (SOA ordena neutroa baina markatuaà “Egin” hori, galdera aditza bat dela esan.)

1.6.-Madrilgoek Haritz pozik ikasketa buru izendatu dute.

•  [Ordena, SOOOA. Esaldia markatua, aditzaren aurrean ezaugarri zuzena ez dagoelako (ezaugarri zuzena:pozik). Beraz esateko modu bakarra, ZER galdegaiari erantzun (galdegaia: ikasketa buru)]

1.7.-Gerrillarien burua Ruandako armadak harrapatu du. 

• [OSA. Ordena ez da neutroa, esaldia markatua da. Esateko modu bakarra, NORK galdegaiari erantzun (galdegaia= Ruandako armadak)]

1.8.-Anek oinetako berriak ahizparendako erosi ditu. 

• [SOOA.Hala ere, aditzaren aurrean ez dago ezaugarri zuzena (oinetako berriak), hortaz, esaldia markatua da, esateko aukera bakarra. Esateko modu bakarra, “norendako?” galdegaiari erantzun (ahizparendako= galdegaia)]

1.9.- Liburuaz gustura mintzatu ginen atzo hitzaldian. 

• (Ordena, SOAOO.Esaldia ez da markatua, beraz, bi aukera esateko). “Gustura” moduzko aditzondoa, lehentasuna dauka aditzaren ezkerrean egoteko.

1.10.- Gu, atzo, hitzaldian, gustura liburuaz mintzatu ginen.

• [Ordena, SOOOOA. Esaldia markatua da, “gustura” moduzko aditzondoa aditzaren ezkerrean egoteko lehentasuna daukalako. Beraz, esateko modu bakarra galdegaiari erantzun (galdegaia=liburuaz).]

1.11.- Ainarak gozokiak bere lagunarendako erosi ditu. 

• [Ordena, SOOA. Esaldia markatua da aditzaren aurrean ezaugarri zuzena ez dagoelako (ezaugarri zuzena= gozokiak). Beraz, esateko modu bakarra NORENDAKO galdegaiari erantzun (galdegaia= bere lagunarendako).]

1.12.- Gure aita zenak ahal zuen guztietan antxumekia jaten zuen.

• (Ordena, SOOA.Esaldia ez markatua da,beraz,  esateko bi modu ditu)

1.13.- Zinegotzi mikelen adiskidea egon zen Arintzun. 

• (SAO, markatua) Zinegotzi, predikatiboa, aditzaren aurrean àMikelen adiskidea Arintzun zinegotzi egon zen.

1.14.-Horrek euskara ederki daki.

• [Ordena, SOOA. Esaldia ez markatua da (“ederki” moduzko aditzondoa da, hortaz, aditzaren ezkerraldean egoteko lehentasuna dauka),beraz esateko bi modu.]

1.15.-Haiek euskara bazekiten, jakin. 

• (SOA ordena neutroa, baina  ba- baiezkotasuna adierazi. Hortaz esaldia markatua da, galdegaia aditza bera delako. Esateko modu bakarra dago beraz, galdegaiari erantzunez)

1.16.- Nerea gelditu da etxean. 

• [Ordena, SAO.Esaldia markatua da. Nor? (Nerea) Galdegaiari erantzunez esateko modu bakarra.]

1.17.- Erositako liburuak, Pellok Mireni utzi zizkion atzo. 

• [Ordena OSOAO. Esaldia markatua da. Nori? (Mireni) galdegaiari erantzunez esateko modu bakarra.]

1.18.- Zuek ongi lehengo urteko lana egin zenuten. 

• [SOA ordena neutroa ,baina markatua “ongi” moduzko aditzondoa da eta aditzaren aurrean egoteko lehentasuna dauka. Esateko modu bakarra dago, galdegaiari erantzun (galdegaia= lehengo urteko lana)]

1.19.-Maindirea garbigailuan urratu zitzaion amari.

• (Ordena SOAO, ez markatua. Erantzuteko bi modu).

1.20.- Ikasleek errektore-ordeari irakasle haren jokaera okerra azaldu zioten. 

• (Ordena SOOA.Esaldia ez markatua da)

1.21.- Jon kalean erori egin da.

• [SOA ordena neutroa, baina  “egin” sartzen badugu galdera aditza bera da. Esateko modu bakarra, galdegaiari erantzun (galdegaia= aditza).]

1.22.- Haiek dirua, ekarri, bazekarten.

• ( SOOA orden neutroa, baina esaldia markatua da.“ba” galdegaia, esateko modu bakarra)

1.23.- Gu mintzatzen gara euskaraz holako lekuetan. 

• [SAOO, esaldia markatua da. Esateko modu bakarra,  “nork?” galderari erantzun (galdegaia=Gu)]

1.24.-Dirua galdu zuen mikelek atzo. 

• [Nahiz eta ordena SOA ez izan esaldia ez markatua da, OA egoki kokatuta dagoelako, hau da aditzaren aurrean ezaugarri zuzena dagoelako (ezaugarri zuzena=dirua). Beraz, esateko bi modu.]

1.25.-Osasunak aise partidak galtzen ditu.

• [SOA ordena neutroa baina esaldia markatua. Moduzko aditzondoa (“aise”) aditzaren aurrean joan behar delako. Beraz, esateko modu bakarra NORK galdegaiari erantzun (galdegaia=Partidak).]

1.26.- Xalak Titini Donostiako Galarragan irabazi zion partida igandean.

• [SOOAOO, esaldia markatua da. Ezaugarri zuzena (“partida”) aditz aurrean egon behar delako. Beraz esateko modu bakarra, NON galdegaiari erantzun (galdegaia =Donostiako Galarran).]

1.27.- Usakumea, ongi, Amaiurko Mendialdea jatetxea egiten dute.

• (SOOA, markatua “ongi” moduzko aditzondoa aditzaren aurrean joan behar delako. Beraz, esateko modu bakarra NOR galdegaiari erantzun.)

1.28.- Hizkuntza zaila alemana iruditzen zitzaion mutil hari .

• (Esaldia markatua da,“zaila” moduzko aditzondoa aditzaren aurrean egon behar delako. Beraz esateko modu bakarra, NOR galdegaiari erantzun.)

1.29.- Mutikoek lanak irakasleari aurkeztu dizkiote arestian. 

• (SOOAO, markatua “lanak” delako ezaugarri zuzena aditzaren aurrean egoteko.Berraz, esateko modu bakarra NORI galdegaia erantzunez.)

1.30.- Lehengo eguneko hitzaldian nahasi egin nintzen ni. 

• (Ordena ez da neutroa, OOAS. “Egin” hitzak aditza bera galdegaia bihurtzen du, beraz esateko modu bakarra, galdegaiari erantzunez.)